مشق اجتهاد یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
در روز اول برگزاری طرح روشمند سازی تحقیقات علوم اسلامی، در مشهد مقدس، دو جلسه کارگاه آفاق فقه پژوهی «عرصههای فقه» و دو جلسه کارگاه فقه و محور مختص مقاله، توسط استاد حجتالاسلاموالمسلمین احمد مبلغی، بهصورت مشترک میان طلاب دو دوره کارگاه مدرسه علمیه سعادت و مدرسه علمیه آیتالله خویی ره برگزار شد. در ذیل، خلاصهای از مباحث مطرحشده در این چهار جلسه، از نگاه شما میگذرد.
استاد مبلغی در ابتدا با اشاره به تفاوت بین ساختار و محتوای فقه به تبیین این دو مقوله پرداختند. منبع محتوای فقه را کتاب، سنت، عقل و عرف دانستند که مشخص و معین هستند ولی در تبیین ساختار فقه، آن را متناسب بازمان و مکان قابلتغییر و تبدل دانستند. بیشتر ساختار فقه موجود را الهام گرفته از اهل سنت دانسته و به همین دلیل متناسب با نظر هر فرد در هرزمانی آن را قابلتغییر و تبدل دانستند. مسئلهای که فقها کمتر بدان پرداخته درحالیکه دارای اثرات زیادی هست.
در تقسیمبندی ارائهشده توسط استاد مبلغی، از یک نگاه فقه به سه قسمت فقه تعامل با دین، فقه زمین، فقه انسان تقسیمشده است.
در فقه تعامل با دین، مسائلی مانند مشکلاتی که با سایر ادیان داریم، موردبحث قرار میگیرد. اینکه آیا دین فقط اسلام است و اگر کسی غیر از دین اسلام را برگزید در تعامل با او چه باید کرد. در فقه زمین مسائلی مانند فقه محیطزیست و احکامی که موجب فساد فیالارض میشود، بررسی میگردد. فقه النظافه، نظافت عامه، نظافت مسجد، فقه العمران و فقه التنویه ازجمله مسائلی است که در تقسیمبندی میباید مورد مداقه قرار گیرد. در فقه انسان ازآنجهت که انسان موجودی اجتماعی است، باید در مورد ارتباط انسانها با یکدیگر، فقه روابط اقوام با یکدیگر، فقه حقوق بشر و … بحث شود.
در جلسات بعدی استاد مبلغی ضمن تبیین ریز موضوعات دیگر فقهی تقسیمبندی دیگری را مطرح نمودند. عرصه مطالعات فقه را به دو قسمت کلی «فقه رشتهای» و «فقه روشی» تقسیم نمودند.
میتوان فقه رشتهای به فقه اشیاء، فقه پدیدهها، فقه مؤسسهها و نهادها، فقه حوزهها و ساحتها، فقه النفس و فقه زیست و زندگی تقسیم کرد.
فقه پدیدهها به معنای فقه حالتها و وضعیتهایی است که دستخوش تحول در بستر زمان قرار میگیرد. در فقه مؤسسهها و نهادها، ازآنجهت که مؤسسات قوانینی دارند باید به بدانها پرداخت. در باب شرکتها، نگاه به مسجد بهعنوان یکنهاد و نقش مؤسسهها در بینالملل و … را باید در اینجا بررسی کرد. در فقه حوزهها و ساحتها فقههای اجتماعی، فقه سیاسی، فقه جغرافیا و … قرار میگیرند. فقه النفس به فقه روح و روان آدمی، فقه روانشناسی مثل هیجانات و افسردگیها و … میپردازد. فقه زیست و زندگی که همان علم الاحیاء است مسائلی مانند فقه سلولهای بنیادی و درمانی و فقه الامراض بررسی میشود. کشاورزی را نیز میتوان در ذیل فقه زیست و زندگی بررسی نمود.
فقه روشی را نیز میتوان به چهار دسته فقه مبانی و مناهج، فقه نظریهها، فقه شریعت و فقه تاریخ فقه تقسیم نمود.
فقه مبانی و مناهج همان فلسفه فقه است که مبادی و مقدمات فقه را درمیگیرد. در فقه نظریهها، نظریههای مختلف درزمینه های بنیادی بررسی میشود که اگر بر روی این مسئله کار شود، تحول اساسی در فقه صورت میگیرد. فقه شریعت یعنی شریعت کاوی؛ با این توضیح که شریعت اهداف و مقاصدی دارد که میتوانیم از آنها استفاده کنیم. فقه شریعت در حقیقت فلسفه شریعت است. در فقه تاریخ فقه به تاریخ فقه پرداخته میشود که امری بسیار مهم است. اهمیت آن ازاینرو است که باید دید از کجا قواعد فقهی ساختهوپرداخته شده است که میتواند مکتب سازی در فقه را منجر شود.
در انتهای چهار جلسهی روز اول برگزاری طرح روشمند سازی تحقیقات علوم اسلامی، طلبهها ضمن شرکت در بحث و کندوکاو عرصههای مختلف فقه پژوهی با استاد مبلغی، عرصه و ریز موضوع فقهی که مقاله خود را میخواهند بدان اختصاص دهند، انتخاب کردند.
