مشق اجتهاد یک سایت دیگر با وردپرس فارسی
مقدمه
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سال ۱۳۵۸ ه.ش. به فرمان حضرت امام خمینی(ره) تشکیل شده و به مدد ترکیب درهمتنیدهای از پژوهشگاه، دانشگاه و مراکز آموزشی حوزوی، مراکز تبلیغی و انتشاراتی و دهها سایت اینترنتی و توزیع جغرافیایی شعبههای آن در مشهد و اصفهان، تاکنون نقش پیشرانه حوزههای علمیه قم، مشهد و اصفهان را در حرکت به سوی نیازهای معاصر ایفا کرده است. این مجموعه اینک یکی از بزرگترین نهادهای علمی و فرهنگی کشور است که در مسیر اهداف انقلاب اسلامی به فعالیت میپردازد.
دفتر تبلیغات اسلامی، در اواخر دهه هشتاد شمسی، رویکردی مسألهمحور اتخاذ کرده و با انجام مطالعات گسترده و با عنایت به ظرفیتهای درونی و بیرونی، ۱۵ مسأله کلیدی فرهنگی کشور را به عنوان اولویت برنامهها و اقدامات خود، گزینش کرده است.
به این منظور، پانزده هسته نظارتی و عملیاتی با عنوان «میزهای تخصصی» جهت شناسایی و توصیف مسئله، برنامهریزی راهبردی، تعیین اولویتها و طراحی بستههای عملیاتی حل مسئله، تأسیس شدند و در چهار قطب به شرح زیر گروهبندی شدهاند:
- قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی
- قطب اخلاق، خانواده و سبک زندگی
- قطب تعمیق ایمان دینی و مواجهه با فرق انحرافی
- قطب نظام سیاسی و اجتماعی اسلام و ایران
در واقع، قطب نماد فعالیت سازمانیافته گروهی ازنخبگان علمی، مدیریتی، فرهنگی است که با برتری دریک حوزه تخصصی (ناظربه حل مسائل محوری) شناخته میشود و ازطریق تمرکز و انسجام بخشیدن به فعالیتهای خود در آن زمینه، برای نوآوری ودستیابی به کیفیت برتر در سطح ملی، منطقهای یا بینالمللی و پاسخگویی به نیازهای اساسی کشوردر آن زمینه، تلاش میکند.
شورای راهبری، به عنوان بالاترین مرجع سیاست گذاری وتصمیم گیری قطب های فکری و فرهنگی عمل میکند و مرکب از رؤسای قطبها و مدیران ارشد دفتر تبلیغات اسلامی است.
میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی
میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی یکی از سه میز تخصصی قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی است که در شهریور ۱۳۹۳ و بر اساس تصمیم شورای راهبری قطبهای فکری و فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی شکل گرفت.
قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی انسانی با هدف کمک به ترسیم نقشه راه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه و معطوف ساختن آموزشها و پژوهشها و دیگر اقدامات عملیاتی این دفتر به عرصه¬ی پاسخگویی به نیازهای جامعه و نظام اسلامی و تعالی آن تشکیل شده است. این قطب، برنامههای خود را در قالب بهسازی و ارتقای علوم اسلامی، بازنگری و بازسازی مستمر ساختار، مبادی و روششناسی علوم انسانی و ارتقا و تحول تعلیم و تربیت رسمی مبتنی بر مبانی و ارزشهای اسلامی تعریف کرده و اقدام به تشکیل میزهای تخصصی با عناوین «میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی»، «میز اسلامیسازی علوم انسانی» و «میز تخصصی آموزشوپرورش» نموده است.
این میز بر اساس مصوبه شماره ۳ شورای راهبری (۲۶/۷/۱۳۹۳) دارای دو ماموریت است:
- تدوین خلأها و آسیبها و بایستههای علوم اسلامی؛
- رشد، تقویت و فرهنگسازی در زمینه مطالعات علوم اسلامی مقارن (مطالعات تطبیقی میان آراء شیعه و اهل سنت) .
میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی متشکل از رئیس میز، دبیر میز و شورای علمی میز است.
ریاست میز در ابتدای تشکیل بر عهده حجت الاسلام و المسلمین اسلامی بود و از خرداد ۱۳۹۵ به عهده حجت الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی است.
دبیری میز علوم اسلامی از آغاز تاکنون بر عهده حجت الاسلام و المسلمین سید محمد رضی آصف آگاه بوده است.
شورای علمی را اعضای حقیقی و اعضای حقوقی تشکیل میدهند. اعضای حقیقی میز به پیشنهاد رئیس میز و توسط رئیس قطب انتخاب میشوند و اعضای حقوقی بر اساس مصوبه شورای راهبری قطبهای فکری فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی، نمایندگان شعب و معاونتهای دفتر تبلیغات هستند.
اعضای شورای علمی میز در حال حاضر حجج اسلام و المسلمین آقایان احمد واعظی، حمید پارسانیا، مهدی علیزاده، رضا اسلامی، علیرضا پیروزمند، سید علی عماد، عبدالرسول هاجری و مجتبی الهی خراسانی(رئیس میز) و نمایندگان مراکز علمی و فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی هستند.
مسئله مصوب میز
مسئله مصوب میز عبارت است از:
ضعف رشد و توسعه علوم اسلامی نسبت به نیازهای نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر
علوم اسلامی به معانی اخص آن، رشتههایی علمی است که تلاش میکند به استنباط معارف و آموزههای اسلام و فهم عمیق و روشمند منابع اسلامی، بپردازد و منطق علمی خود را به منابع اسلامی (عقل، وحی و سنت) مستند سازد و عبارت است از: کلام اسلامی، اخلاق وتربیت اسلامی، فقه و اصول فقه، فلسفه و عرفان اسلامی، تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، تاریخ و سیره پیامبر و اهل بیت (ع) .
کانون اصلی مسئله جاری میز، «ضعف توان» علوم اسلامی برای پاسخگویی مطلوب به نیازهای متنوع نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر است، که تا حد زیادی «تراز کمّی و کیفی ضعیف علوم اسلامی» نسبت به استانداردهای متعارف ملّی و جهانی، «ناکافی بودن کمّیت و کیفیت پاسخهای» آن به نیازها، و «ضعف مرجعیت علمی و اجتماعی علوم اسلامی» در محیط ملّی و بینالمللی، نشانگر آن است.
نیاز عبارت است از فاصلۀ بین وضع موجود و وضع مطلوب مطلق یا مقایسهای، امور ضروری و مفید برای تحقق یک هدف قابل دسترس، و یا کمبودهای محسوسی که موجب نقص عملکرد یا نارضایتی شود. همچنین شدت نیاز و آشکاری آن، ممکن است در حد احساس شده و مورد تقاضا، یا موجود و پنهان، و یا نیاز مورد انتظار در آینده باشد. نیازهای مسئله جاری، چنین است:
- نیازهای نظام اسلامی: نیازهای مورد تقاضا برای هندسه اسلامیِ اداره کشور که در حکومت و دولت عینیت مییابد.
- نیازهای جامعه اسلامی: نیازهای مورد تقاضا جهت تحقق جامعه مبتنی بر آرمآنها و موازین اسلامی در سطح ایران و سایر کشورهای اسلامی؛
- نیازهای دنیای معاصر: نیازهای عمومی مورد تقاضا بر اساس اقتضائات زیستی بشریت در عصر حاضر؛
درجه اهمیت مسأله
با آن که سالیانی از انقلاب اسلامی و تأکیدهای متعدد مقام معظم رهبری مبنی بر تولید، تحول و توسعه علوم اسلامی و آغاز حرکت از انقلاب اسلامی به نظام اسلامی، حکومت اسلامی، جامعه اسلامی، به سوی تمدن نوین اسلامی میگذرد، اما تاکنون قدمهای اساسی در این رابطه برداشته نشده است. همچنین تحکیم پایههای نظری علوم، ارتقای فرهنگ دینی، ارئه تفکر شیعی در مدل مناسب، پایه ریزی برای تحول در علوم انسانی و. . . وابسته به توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی است.
فاصله قابل توجه میان وضع موجود نظام و جامعه اسلامی و گفتمان اسلامی در دنیای معاصر، با وضع مطلوب و اهداف مورد نظر، موجب نقص نسبی عملکرد حکومت و جامعه اسلامی و نارضایتی نخبگان و عموم دینداران شده است، و ضرورت توانمندسازی علوم اسلامی برای پاسخ به این نیازها را مضاعف میسازد.
ابعاد مسئله
- ۱) ضعف محتوای علوم اسلامی (مبانی، اصول، قواعد، روشها و رویکردها، نظریهها، ساختار و شبکه مفاهیم، مسائل و روابط) ، جهت تولید پاسخ به نیازهای مورد تقاضای نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر؛
- ۲) ضعف توان منابع انسانی علوم اسلامی (محققان، مدرّسان، مدیران، مبلغان، دانشپژوهان) ، جهت پاسخگویی به نیازهای مورد تقاضای نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر؛
- ۳) ضعف فرهنگ حاکم بر محیط درونی علوم اسلامی، جهت اهتمام و پاسخگویی به نیازهای مورد تقاضای نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر؛
- ۴) ضعف نظامهای پشتیبان علوم اسلامی (نظامهای آموزشی، پژوهشی،تربیتی، ارتباطی، تبلیغی، مدیریتی و مالی) ، جهت تأمین الزامات و اقتضائات پاسخگویی به نیازهای مورد تقاضای نظام و جامعه اسلامی و دنیای معاصر؛
- ۵) ضعف علوم اسلامی برای مرجعیت علمی و اجتماعی مورد نیاز برای گفتمانسازی، جریانسازی و فرهنگسازی در محیط کشور، جهان اسلام و دنیای معاصر.
سیاستها
- ۱) اتخاذ «رویکردهای مؤثر» در رشد و حرکت آموزشی و پژوهشی علوم اسلامی به سوی نیازمحوری، به ویژه رویکردهای: کلنگر و نظامساز، بینرشتهای، مقایسهای و مقارن؛
- ۲) تأکید بر روشها و مهارتهای معطوف به تشخیص و حل مسائل و نیازها، در آموزشها و پژوهشهای اسلامی؛
- ۳) اهتمام ویژه به «تقویت فرهنگ نیازمحوری» ، آزاد اندیشی، نقد روشمند، تضارب و تفاهم علمی در محیط حوزه و علوم اسلامی، و حمایت از نخبگان و نظریهپردازان نوگرا در مسیر پاسخ به نیازها؛
- ۴) بهرهگیری از تحقیقات موجود در خصوص «وضعیت» ، «روندها» ، «اقتضائات» و «تحولات آینده» علمی و اجتماعی، درترسیم نقاط تماس و رشد بایسته علوم اسلامی به سوی پاسخ و مدیریت نیازها؛
- ۵) تمرکز بر «ظرفیت و مزایای رقابتی» دفتر و نهادهای مرتبط در مصوبات، تصمیمات و اقدامات میز؛
- ۶) اهتمام به شکلگیری شبکههای همگرای «اطلاعات و ارتباطات ملی و بین المللی» در علوم اسلامی.
اولویت های راهبردی برای حل مساله (کلان برنامه ها)
- بازسازی ساختار رشتهها و مسائل علوم اسلامی (با تمرکز بر نیازها و موضوعات نوپدید)
- تقویت و توسعه روشها و مبانی تحقیق در علوم اسلامی (با تأکید بر استناد و عقلانیت)
- توسعه عمقی علوم اسلامی با تعمیق و تعمیم رویکرد و روش اجتهادی (روششناسی، مدلسازی، مهارتدهی و تجربهسازی)
- توسعه عرضی علوم اسلامی با تقویت و توسعه رویکردهای مقارن، مضاف و بینرشتهای (روششناسی، مدلسازی، آموزش، تجربهسازی)
- توسعه عمودی علوم اسلامی با تقویت و توسعه رویکردهای اجتماعی، نظامسازی و کاربردسازی در حل مسئله (روششناسی، مدلسازی، آموزش، تجربهسازی)
- طراحی نظام ارزشی تحقیق و تولید علمی در جامعه علوم اسلامی
- آموزش روشها و مهارتهای تحقیق و حل مسئله
- نگرشسازی و آموزش دانش و مهارت ارتباط علمی و درک نیازهای جدید
- بازطراحی فرآیند تحقیق و تربیت محقق در علوم اسلامی (مدلسازی، تجربهسازی)
- مدلسازی و نمونهسازی آموزشهای کارآمد و نیازمحور در علوم اسلامی
- آموزش و ترویج فناوریهای آموزشی و پژوهشی در عرصه علوم اسلامی
- شبکهسازی هدفمند اطلاعات و ارتباطات علوم اسلامی
- فرآوری تحقیقات ناظر به تحلیل محیط درونی و بیرونی علوم اسلامی
تمامی فعالیت های میز ذیل کلان برنامه های فوق است. از این رو فعالیت های پیشنهادی بخش های مختلف دفتر به میز، فقط در صورت تناسب با مسئله میز و انطباق با یکی از کلان برنامه های میز، تصویب و حمایت می شود.
مهم ترین اقدامات عملیاتی میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی
- مجموعه فعالیت های شتاب دهنده علوم اسلامی
- طرح مطالعاتی شبکه نیاز و پاسخ در حوزه علوم اسلامی
- کارگاه های روشمندسازی تحقیقات علوم اسلامی(فاز اول: فقه)
- حمایت از پایان نامه های مقاطع تخصصی ، مقالات علمی (مجلات پژوهشی و ترویجی)، مجلات و همایشهای علمی در حوزه اولویت های راهبردی میز (کلان برنامه ها)
- مجموعه فعالیت های پایش علوم اسلامی(فاز اول: فقه)
- تولید محتوای مشتریان و رقبای آینده علوم اسلامی (فاز اول: فقه)
- طراحی و تشکیل تیم های تحقیق و توسعه آموزشی و پژوهشی علوم اسلامی
- کارگروه ترجمه و تدوین میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی
- مستند تصویری «علوم اسلامی و نیازهای معاصر»، فاز اول – فقه
- طرح مطالعات راهبردی فرآیندها و مدلهای تربیت، ارتقا و ارزشیابی محققان علوم اسلامی
- طرح مطالعاتی شبکه ارتباطی ملی و بین المللی علوم اسلامی
- عرضه فراگیر محصولات بین المللی علوم اسلامی در محیط وب (Islamportal)
- طرح مطالعاتی آموزش های تخصصی و پسا تخصصی علوم اسلامی
- کلان پروژه فقه هنر
- برگزاری رشته های آموزشی فقه، کلام و حدیث مقارن
- طرح مطالعاتی ساختار رشته های آموزشی علوم اسلامی (حوزوی و دانشگاهی – ملی و بین المللی)
- تالیف درسنامه های روش شناسی و روش تحقیق در علوم اسلامی و فقه های تخصصی و مقارن
