در اختتامیه مدرسه سوم مشق اجتهاد مطرح شد:

از استحباب یا وجوب وفای به عهد تا مشکلات مسائل مستحدثه فقهی

اختتامیه مدرسه سوم مشق اجتهاد با حضور اساتید معزز؛ حجج‌اسلام سید منذر حکیم، خالد غفوری و مجتبی الهی خراسانی در مدرسه عالی فقه دارالهدی قم برگزار شد. هرکدام از اساتید یکی از چالش‌های فقه در دنیای معاصر را مطرح کرده و پژوهشگران را نسبت به افق‌های آینده‌پژوهشی خود دغدغه مند کردند. در ذیل سخنان اساتید آمده است:

عدم لزوم وفای به عهد؛ عامل عقب ماندگی ما از جامعه جهانی!

حجت‌الاسلام سید منذر حکیم در مورد چالش‌های استحباب وفای به عهد گفت و ضمن بیان خاطره‌ای از عدم وفای به عهد و تأثیر فراوان آن در زندگی افراد بسیاری، بیان داشت: فقها رأی به استحباب وفای به عهد داده‌اند؛ لکن باید دید آیات و روایاتِ در این زمینه مانند «اوفوا بالعهود» گویای استحباب است یا وجوب؟ همچنین در مواجهه عدم وفای به عهد و ضرر رساندن به دیگران کدام‌یک را باید مقدم دانست؟

وی در ادامه ضمن اشاره به رابطه شدید زندگی روزمره آدمیان با عدم وفای به عهد، خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین عوامل عقب‌ماندگی ما نسبت به جامعه جهانی همین رفتار اجتماعیِ عدم وفای به عهد است.

لزوم بازنگری در منابع فقه موجود، به دلیل عدم پاسخگویی فقه به مسائل امروزه!

حجت‌الاسلام خالد غفوری با اشاره به نگاه حداکثری به فقه و لزوم فعالیت بسیار بیشتر برای جبران خلأهای فقه در دایره زندگی بشر، عنوان داشت: نمونه‌هایی مانند حد دایره حقوق شوهر و چگونگی حجاب در صدر اسلام، از نگاه صرفاً روایی همین‌گونه است که امروزه می‌بینیم؛ لکن اگر به قرآن نظر بی افکنیم، امکان تغییر نتیجه‌ها وجود دارد.

وی در ادامه ضمن بیان حکم توریه توسط فقها، بیان داشت: با توجه به جواز این حکم اگر این امر رواج یابد، چه بی‌اعتمادی فراوانی در جامعه رواج می‌یابد که می‌باید گفت سنگ روی سنگ بند نمی‌آید؛ لذا ابزار موجود در فقه نیاز به بازنگری دارد و به نظر می‌رسد منابع مستندات فقه موجود، پاسخگوی زمانه نیست.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، با تبیین عدم نظر فقه جواهری به قرآن، خاطرنشان کرد: قرآن نسبت به نماز جمعه و حکم آن در همه عصرها که در برخی فروع فقهی نیز مانند حسادت، سوءظن و … ورود داشته است، لکن فقها بدان نظری ندارند.

از دشواری های پژوهش؛ موضوعات پیچیده و نبود توسعه منصوص در مستحدثات

حجت‌الاسلام مجتبی الهی خراسانی، ضمن بیان چالش مواجهه با مسائل مستحدث فقهی، عنوان کرد: اولین نکته‌ای که باید بدان اهمیت داد چندوجهی بودن برخی مسائل است؛ مانند موسیقی و غنا که علاوه بر حرمت نواخت با آلات، حرمت شنیدن آن را نیز بحث و اثبات کرده‌اند؛ علاوه بر آن حکم ضبط و پخش آن می‌باید بررسی شود. امروزه مؤسساتی جواز نشر موسیقی را می‌دهند که درواقع موسیقی را بایستی به‌عنوان یک صنعت که مجموعه‌ای از مؤلفه‌ها را در خود جای‌داده، موردبررسی قرارداد.

وی ضمن اشاره به علم و اطلاع از ویژگی موضوعات جدید، اطلاع از بازی‌های رایانه را به‌عنوان نمونه مطرح کرد و افزود: تا زمانی که با بازی‌های رایانه‌ای آشنایی نداشته باشیم، نمی‌توانیم در مورد حکم فقهی آن‌ها اظهارنظر کنیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد با توجه به‌دشواری های عدیده موضوعات جدید یادآور شد: یکی از مشکلات بررسی فقهی موضوعات جدید، عدم وجود کتاب لازم در این زمینه است؛ کتاب فناوری نداریم، کتاب الفن نداریم، در مورد موسیقی و هنر و نقاشی کتابی در دست نیست.

وی مشکل دیگر را عدم تراکم فقه مطرح کرده و خاطرنشان کرد: به‌عنوان نمونه مسئله کودک و فقه که مسئله بسیار مهمی است، جمع‌آوری نشده است؛ علاوه بر اینکه همین جمع‌آوری‌ها را نیز می‌توان به‌عنوان مباحث پژوهشی مطرح نمود.

مدیر میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی مشکل دیگر را عدم وجود توسعه منصوص در مستحدثات دانسته و بیان داشت: ازآن‌جهت که امکان استناد به عمومات لفظی به دلیل عدم طرح مستحدثات درگذشته، وجود ندارد، کار پژوهشی دشوار می‌شود. علاوه بر آن نمی‌توان از نصوص، قید زمان را استفاده کرد؛ چون ممکن است مقید به زمان خاصی باشد.

بعد از سخنان اساتید پژوهشگران نسبت به مسائل مطرح در نشست، سؤال‌های خود را مطرح کردند.

در انتهای این نشست پژوهشگران به همراه اساتید و مسئولان مدرسه عکس یادگاری گرفتند.